Космас яго Бацькаўшчыны. Пра нашага знакамітага земляка Юрыя Герасіменка-Жызнеўскага

9 лістапада нашаму знакамітаму земляку, таленавітаму графіку і педагогу Юрыю Герасіменка-Жызнеўскаму споўнілася б 70 гадоў. Юрый Паўлавіч скончыў у 1977 годзе Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут, амаль два дзесяцігоддзі выкладаў у студыі выяўленчага мастацтва ў Маладзечна. З 1981 года ён з’яўляўся членам Беларускага саюза мастакоў. Ілюстраваў кнігі Я. Коласа, В. Віткі, В. Зуёнка і «Знак бяды» В. Быкава. Ён актыўна працаваў у кніжнай, станковай і абстрактнай графіцы, у жанры партрэта.

Нарадзіўся Юрый Герасіменка-Жызнеўскі ў 1948 годзе ў вёсцы Даўгінава. Яго бацька Павел Пятровіч Герасіменка быў родам з Украіны, вучыўся ў Адэскім мастацкім вучылішчы, але, напэўна, скончыць установу яму не давялося, таму многія і лічылі яго мастаком-самавучкам. На самой жа справе ён меў мастацкую адукацыю і вялікую прагу да мастацтва. У пасляваенным Даўгінаве Павел Герасіменка размалёўваў сюжэтныя дываны на цыраце (на якія быў попыт на той час), а яго жонка Марыя Людвікаўна (у дзявоцтве Жызнеўская) рабіла фарбы, набівала фон для маляваных дываноў. Таксама Павел Герасіменка займаўся скульптурай, пастаянна нешта выразаў, ляпіў з гліны і гіпсу, пісаў на саматканым палатне. Калі Юрый яшчэ вучыўся ў школе, сям’я Герасіменкаў пераехала спачатку ў Вілейку, дзе яго бацька працаваў мастаком у філіяле мастацкага камбіната і маляваў плакаты, займаўся афармленнем, а затым – у Маладзечна. Тут Павел Пятровіч выкладаў у студыі выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва пры Маладзечанскім абласным Доме народнай творчасці, ён праводзіў заняткі па асновах скульптуры. Яго памятаюць заўсёды ў берэце, патрабавальным і строгім, але ён усім вельмі падабаўся. У Вілейскім краязнаўчым музеі захоўваецца скульптура – галава рабочага-сталявара – зробленая Паўлам Герасіменкам. Увогуле, ён вырабляў шмат скульптур, бо на старых кадрах кінахронікі захаваліся вобразы служачага з Даўгінава, матроса-рэвалюцыянера, якія стварыў мастак. У Маладзечна ў Юрыя канчаткова склалася мара стаць мастаком, бо тут ён наведваў студыю Я. Раздзялоўскай, якая разам з прыкладам яго бацькі і паўплывала на выбар будучай прафесіі.
– Калі Юрава сям’я трапіла ў Даўгінава, мы аказаліся суседзямі, – узгадвае свае юнацкія гады наш знакаміты зямляк, скульптар, загадчык кафедры скульптуры Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў Уладзімір Слабодчыкаў. – Мы жылі на адной вуліцы, літаральна праз плот – з адной студні ваду бралі. Нашы бацькі сябравалі, бо былі людзьмі блізкімі па характары і мелі агульныя інтарэсы. Юраў тата, дзядзька Паўлік, шмат маляваў, мой тата – таксама. Яны фарбамі нават абменьваліся. Праўда, для майго бацькі галоўнай справай заставалася школа, дзе ён выкладаў. А дзядзька Паўлік проста жыў сваім мастацтвам – увесь час нешта маляваў, пісаў, выразаў, адліваў з гіпсу. Гэта «невясковасць» іх і паяднала. Вось і атрымліваецца, што месца, асяроддзе штосьці вызначаюць у чалавечай натуры, але галоўнае ўсё ж тое, што ўнутры закладзена. Можна пражыць усё жыццё каля мастацкага музея і ні разу ў яго не схадзіць, а можна нарадзіцца ў вясковай хаце і мастаком стаць. Усё залежыць ад чалавека, – адзначыў Уладзімір Іванавіч. – Сям’я Юрыя потым з’ехала з Даўгінава, відаць, гэта была ініцыятыва бацькі, бо для творчай натуры ў мястэчку перспектыў ніякіх не было, а жыць ён мог толькі мастацтвам. Юра з таго часу прыязджаў у Даўгінава толькі на вакацыі. Як прыедзе, дык толькі і размоў з ім пра жывапіс, малюнак, пра творцаў славутых, пра жаданне маляваць самому. Нешта падобнае адчуваў і я.
Юрый Герасіменка-Жызнеўскі з’яўляецца выхаванцам аддзялення графікі Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытута (цяпер – Беларускай дзяржаўнай акадэміі мастацтваў), вучнем Васіля Шаранговіча і Паўла Любамудрава. Пасля заканчэння БДТМІ яму прапанавалі працу на кафедры, але ён адмовіўся – хацеў больш займацца творчасцю. Юрый Герасіменка-Жызнеўскі ўвайшоў у беларускую графіку як выдатны ілюстратар, віртуоз «вялікіх графічных форм» і акварэліст. Яго афармленне кніг «Выбраныя творы» Якуба Коласа, «Бандароўна» Янкі Купалы, «Казкі і краскі» Васіля Віткі, «Знак бяды» Васіля Быкава, «Маўчанне травы» Васіля Зуёнка, манументальна-экспрэсіўныя лісты «Неамагнетызм», «Дзядоўнік», «Сябры», серыі аўталітаграфій і малюнкаў «Здані», «Вёскі катастроф», «Негатыў», «Акт», цыкл партрэтаў сучаснікаў і блізкіх людзей – увайшлі ў беларускую графічную класіку 80-х гадоў мінулага стагоддзя як творы, зробленыя не толькі на высокім прафесійным узроўні, але, мабыць, галоўнае, з вострым, па-сапраўднаму філасофскім, поглядам на свет, які нас акружае: з яго дабрынёй і трагізмам, складанымі супярэчнасцямі і любоўю. У 1972 годзе Юрый Паўлавіч піша «Партрэт Я. Коласа», які прызнаны лепшым партрэтам паэта. За сваю работу для кнігі Васіля Зуёнка ён быў узнагароджаны дыпломам першай ступені рэспубліканскага конкурсу кнігі. За ілюстрацыі да кнігі Якуба Коласа – дыпломам Францыска Скарыны і дыпломам ІІ ступені на Усесаюзным конкурсе кнігі.

Пасля заканчэння аддзялення графікі Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстытута Юрый Герасіменка-Жызнеўскі доўгі час быў кіраўніком народнай мастацкай студыі выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва ў г. Маладзечна. Юрый Паўлавіч быў ініцыятарам стварэння ў Маладзечанскім музычным вучылішчы аддзялення дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва, дзе і выкладаў у апошнія гады жыцця. Тыя, хто блізка былі знаёмы з мастаком, заўжды адзначаюць, што Юрый Паўлавіч быў вельмі таленавітым мастаком-наватарам і цёплым, вельмі сардэчным чалавекам, для якога творчасць была ўсім. Без творчасці ён не ўяўляў сваё жыццё. І тое, што паспеў зрабіць на сваім нядоўгім творчым шляху, – дарагога каштуе.
У мастацтве Юрый Герасіменка-Жызнеўскі праявіў сябе як сапраўдны філосаф, творчасць якога непарыўна звязана з роднай Зямлёй і Космасам чалавека. Шмат яго былых вучняў сёння – прафесійныя мастакі. Работы Юрыя Герасіменкі-Жызнеўскага знаходзяцца ў Нацыянальным мастацкім музеі Беларусі і музеі сучаснага выяўленчага мастацтва ў Мінску, іншых установах культуры і адукацыі краіны, прыватных калекцыях Беларусі, ЗША, Францыі, Германіі, Польшчы і іншых краін.

Адным з апошніх яго жаданняў, напрыканцы жыцця, было дадаць да свайго прозвішча дзявочае прозвішча маці Марыі Людвікаўны Жызнеўскай. Ён пражыў усяго 48 гадоў. Не стала Юрыя Паўлавіча Герасіменка-Жызнеўскага 15 лютага 1997 года. Пахаваны ён у Даўгінава, на сваёй малой радзіме. Яго сын Павел яшчэ студэнтам аддзялення скульптуры Акадэміі мастацтваў зрабіў помнік на магіле бацькі ў выглядзе схіленага анёла са складзенымі, як для малітвы, каля грудзей рукамі. Дарэчы, яго сыны і нявесткі таксама закончылі Акадэмію мастацтваў. Сын Павел і яго жонка Алеся – скульптары, жывуць і працуюць разам у Брэсце. У сына Андрэя – спецыяльнасць мастацкая – апрацоўка металу, яго жонка, Святлана, – мастак-кераміст, жывуць і працуюць у Мінску.
У сваіх творах Юрый Паўлавіч Герасіменка-Жызнеўскі мовай пластычных форм маляваў тое, што ў паняцці творцы з’яўлялася самым галоўным: глыбіннай сувяззю чалавека з Космасам і Зямлёй, падпарадкаваных векавым рытмам прыроды. Памяць пра Юрыя Герасіменка-Жызнеўскага застаецца назаўжды ў яго карцінах, ілюстрацыях, успамінах родных людзей і сяброў. Жывуць яго вучні – а значыць жыве і памяць пра самога мастака, бо мастацтва вечнае…
Сяргей ГАНЧАР.